Crvana Zastava (po serbsku czerwona gwiazda). To duże zakłady przemysłu motoryzacyjnego i zbrojeniowego w mieście Kragujevac w Jugosławii (obecnie Serbia), znane głównie z produkcji samochodów osobowych i ciężarowych.
Prócz samochodów fabryka wyprodukowała m.in. karabiny oparte na modelu SKS.
Historia
Początkowo, założona przed II wojną światową fabryka produkowała wyłącznie sprzęt wojskowy.
W latach 30. XX wieku podjęto jednak wytwarzanie licencyjnych samochodów marki Chevrolet podjęto decyzję o zakupie licencji na produkcję samochodów osobowych w firmie (ok. 400 sztuk), a od roku 1953 produkcja samochodów stała się głównym zadaniem fabryki. Pierwszym samochodem produkowanym po wojnie był Willys Jeep oparty na licencji amerykańskiej.
12 sierpnia 1954 Fiat i rozpoczęto wytwarzanie Fiata 1400 i Fiata 1900 oraz jeepa Fiat Campagnola.
W 1955 rozpoczęto produkcję Fiata 600 pod oznaczeniem Zastava 600.
Model ten ewoluował – w roku 1964 zwiększono pojemność silnika do 767 cm3 i nazwę na Zastava 750, a w 1980 na 848 cm3 jako Zastava 850. Ostatni wóz tego typu zjechał z taśm produkcyjnych w roku 1985.
W latach 1961 – 1979 podjęto także produkcję czterodrzwiowych sedanów Zastava 1300 będących wersją licencyjną Fiata 1300.
W tych latach systematycznie wzrastała ilość wyprodukowanych samochodów i powiększały się rynki zbytu.
Samochody Zastava były eksportowane do Polski (największy odbiorca w roku 1965 – 6000 samochodów), Finlandii, Grecji, Holandii, Belgii, RFN.
W latach 60. wzrosło zapotrzebowanie na większe samochody. Włosi wyprodukowali Fiata 128, który został samochodem roku 1969.
Licencję na jego produkcję podpisali Jugosławianie już w roku 1968, ale jednocześnie podjęli prace nad własną modyfikacją tego wozu oznaczoną na rynku wewnętrznym Zastava 101. Pierwszy wóz tego typu zjechał z taśm 15 października 1971 i stał się sztandarowym produktem Zastavy na 30 lat. Samochody Zastava 1100 były także montowane w Polsce w zakładach FSO w Warszawie ze sprowadzanych z Jugosławii części jako Zastava 1100P. Można je było jednak kupić wyłącznie za dewizy.
W zamian za Zastavy 1100 Jugosławia otrzymywała Fiata 125p, który otrzymał nazwę Zastava 125pz
W 1978 rozpoczęto budowę samochodów ciężarowych OM 40/35, dzięki współpracy z IVECO.
W tym celu otwarto nowe zakłady Zastava Privredna Vozila.
Na bazie Fiata 127 powstała w roku 1981 Zastava 102 znana powszechnie jako Zastava Yugo 45 (Yugo Koral). Auto to produkowano w wielu wersjach, było też eksportowane do USA.
Kolejne modele – Yugo Skala 101 i Yugo Skala 128 to odpowiednio Zastava 1100 i Fiat 128 po face liftingu. Polegał on głównie na wstawieniu bardziej „kanciastych” obudów świateł i likwidacji chromowanych elementów na rzecz plastikowych.
W 1987 zaprezentowano nowy model Yugo Florida, zaprojektowanego przez włoskiego projektanta Giugiaro a rok później rozpoczęto produkcję.
Na wiosnę 1999 zakłady mocno ucierpiały w wyniku nalotów NATO, ale stopniowo zostały odbudowane.
Obecnie Zastava jest największym zakładem przemysłowym Serbii i nadal produkuje samochody osobowe Yugo Koral, Skala, Florida a od niedawna także nowy model Zastava 10, jednak boryka się ze znacznymi trudnościami finansowymi.
Wybrane modele firmy Zastava:
* Zastava 750
* Zastava 1300 (1961 – 1979)
* Zastava 1100 (zwany też: Zastava 101) (debiut w 1971 r.)
* Zastava 125pz (jugosławiańska wersja Fiata 125p)
* Yugo (zwany też: Zastava 102 (1980-1981), Yugo 45/55/60/65, Yugo GV, Yugo Koral) (debiut w 1980 r.)
* Yugo Florida (zwany też: Yugo Sana) (debiut w 1988 r.)
* Zastava 10 – Fiat Punto II produkowany na licencji od października 2005
źródło: wikipedia
